بررسی نقش الگویی انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی

مقدمه

انقلاب اسلامی ایران نخستین نهضت بیداری اسلامی در دوران معاصر است . این انقلاب ارزش‌های دینی و اسلامی را احیا نمود و توانمندی اسلام را در ایجاد یک حکومت مستقل و ارزش محور به جهانیان اثبات نمود. مسلمانان پس‌ازاین انقلاب هویتی تازه یافتند و عزت و شخصیت اسلامی در آنان شکوفا گشت. بدین‌صورت کوشش استعمار برای گوشه‌نشین و حقیر کردن اسلام شکست خورد و گرایش به اسلام تا ایجاد حکومت‌های اسلامی رشد نمود.

انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی با احیاگری و بازگشت به هویت اسلامی در مقابل تهاجمات غرب ایستادگی کرد و با توطئه استعمار گران مقابله نمود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران توهم شکست‌ناپذیر بودن غرب از بین رفت و در طی حیات جمهوری اسلامی چهره واقعی غرب آشکار شد.

مقاله حاضر با عنوان بررسی نقش الگویی انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی درصدد آن است که با بررسی وجوه و میزان تأثیر انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی (رحمه‌الله علیه) زمینه دوام و گستردگی این انقلاب‌ها را کنکاش کند. در این راستا چهار محور تدوین‌شده است.

در محور اول کلیات بحث بررسی و به تعریف مفاهیم پرداخته‌شده است. محور دوم به بازشماری دلایل تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران بر جریانات بیداری اسلامی پرداخته است. محور سوم تغییر نگاه و گفتمان سیاسی جوامع اسلامی به‌واسطه انقلاب را بررسی کرده است و محور چهارم به بیان نمونه‌هایی از تبلور ارزش‌های اسلامی انقلاب ایران در نهضت‌های بیداری اسلام پرداخته است.

امید که با بازشناسی الگوهای مقاومت و مجاهدت و تقویت پایه‌های معرفتی جریانات انقلاب و بیداری اسلامی در سراسر جهان زمینه ظهور منجی عالم بشریت و منادی نجات و سعادت را فراهم نماییم.

محور اول ) مفهوم شناسی

بیداری اسلامی

بیداری ضد خواب است ( دهخدا، 1372: ذیل واژه ) و به معنای فعالیت هوش و آگاهی به کار می‌رود . واژه اسلامی به معنای تبعیت و پیروی از آموزه‌های اسلام است . بیداری اسلامی به مفهوم زنده شدن دوباره در پرتو اسلام اصیل است  و  به معنای دعوت مجدد به اسلام، احیای ارزش‌های اسلامی و دعوت به‌سوی احیای این ارزش‌ها به کار می‌رود. (صوفی نیارکی، 1391: 29 )

بیداری اسلامی خواست ملت‌های مسلمان برای بازگشت به زندگی و فرهنگ اسلامی است. بازگشت به مبانی و اصول اسلامی و فراتر رفتن دین از یک آیین اخلاقی و ورود آن به عرصه مدیریت اجتماع و سیاست و حاکمیت دین بر تمام شئون زندگی است . (یزدان پناه،1390: 19)

جنبش‌های بیداری اسلامی ازنظر مقام معظم رهبری در فرمایشاتشان این‌گونه تعریف شده است : «آنچه من به‌طور قاطع عرض می‌کنم، این است که به توفیق پروردگار یک حرکت جدیدی در این منطقه آغازشده است. این حرکت، حرکت ملت‌هاست؛ حرکت امت اسلامی است؛ حرکت با شعار اسلام است؛ حرکت به سمت اهداف اسلامی است؛ نشان‌دهنده‌ی بیداری عمومی ملت‌هاست و طبق وعده‌ی الهی، این حرکت قطعاً و یقیناً به پیروزی خواهد رسید.» ایشان هم‌چنین خصوصیت‌های این تحولات را این‌گونه بیان می‌کنند:« یکی عبارت است از حضور مردم، و دیگری عبارت است از سمت‌وسوی دینی در این حرکت‌ها. این، دو عنصر اساسی است.» (بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی : 1390)

انقلاب اسلامی ایران

برای داشتن شناخت صحیح از انقلاب اسلامی ایران ابتدا باید دانست که انقلاب به چه معناست. انقلاب هم به دلیل پیچیدگی‌اش دارای معنای واحد و متفقی نیست علاوه بر آن علوم مختلف نیز معانی مختلفی از این واژه ارائه داده‌اند.

انقلاب که در زبان انگلیسی معادل واژهREVOLUTION  است از ریشه قلب در باب انفعال به دست می‌آید و در زبان فارسی به معنای حالی به حالی شدن، دگرگون شدن، برگشتن، تغییر، تحول و تبدل است .( دهخدا1372 : 430:13 ) فرهنگ معین قیام گروهی برای واژگون کردن یک حکومت را انقلاب تعریف کرده است . ( معین ، 1364 : ذیل واژه )

استاد شهید مرتضی مطهری،  انقلاب را عصیان و طغیان مردم یک ناحیه یا سرزمین بر ضد نظم حاکم، برای ایجاد نظمی مطلوب دانسته‌اند که با حس پرخاشگری و روحیه طرد ظلم و وضع نامطلوب همراه است. ( مطهری ، 1377 : 2: 23-43 ) ایشان انقلاب اسلامی ایران را نشأت‌گرفته از انقلاب صدر اسلام می‌دانند و آن را انقلابی می‌داند که علاوه بر اینکه به عامل معنویت تکیه داشته است از عوامل اقتصادی و سیاسی نیز غافل نشده و با اسلامی کردن محتوا آنان را در خود قرار داده است.( مطهری، 1371 : 32 )

به‌طورکلی در تعریف انقلاب اسلامی ایران می‌توان این انقلاب را یک دگرگونی بنیادی در ساختار کلی جامعه دانست که موجب پیدایش یک نظام سیاسی منطبق برجهان بینی، موازین و ارزش‌های اسلامی و نظام امامت دانست . این انقلاب بر اساس آگاهی و ایمان مردم ، حرکت پیشگام متقیان و صالحان و قیام قهرآمیز توده‌های مردم شکل گرفت.( عمید زنجانی،1371:370)

الگو

الگو ازنظر لغوی طرح، سرمشق، نمونه، مثال و مدل ترجمه‌شده است، اما در اصطلاح و در علوم گوناگون به معانی متفاوت دارد که تقریباً نزدیک به هم هستند. در علم تعلیم و تربیت، معنای الگو بامعنای لغوی آن تطابق دارد و به طرح و نمونه یا مدلی از شکل یا اشیا یا موردی از رفتار اطلاق می‌شود.( سید داود، حسینی نسب و علی‌اصغر، اقدم، 1375: 632 ) در مورد انسان نیز، الگو به شخصیتی گفته می‌شود که به دلیل دارا بودن برخی خصوصیات، شایسته تقلید و پیروی است. در روان‌شناسی اجتماعی، مدل به کسی گفته می‌شود که کودکان رفتارش را تقلید کنند.( ساروخانی، 1375 : 640 ) در علوم اجتماعی نیز، الگوها آن شیوه‌هایی از زندگی هستند که از فرهنگ نشأت می‌گیرند و افراد به هنگام عمل به‌طور طبیعی با این الگوها سروکار دارند و اعمال آن‌ها با این الگوها تطابق می‌یابد. ( بیرو ، ترجمه ساروخانی 1370 : 260 )

محور دوم ) دلایل تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی

چه دلائلی منجر به الگو سازی انقلاب اسلامی ایران توسط جنبش های اسلامی معاصر شده است؟

انقلاب اسلامی ایران نخستین نهضت بیداری اسلامی در دوران معاصر است . این انقلاب ارزش‌های دینی و اسلامی را احیا نمود و توانمندی اسلام را در ایجاد یک حکومت مستقل و ارزش محور به جهانیان اثبات نمود. اگرچه از حدود یک قرن پیش سید جمال‌الدین اسدآبادی ، محمد عبده و ... منادی بازگشت به اسلام و استقلال از غرب و شرق بودند و جنبش‌هایی برای تحقق این هدف شکل گرفت اما پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای جهان اسلام دارای پیام  بود و آن پیام این بود که بازگشت به اسلام و اتکا به مفاهیم ناب آن می‌تواند واقعیت پیدا کند. اسلام به‌عنوان یک دین غنی می‌تواند پاسخگوی تمامی جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها باشد. انقلاب اسلامی ایران، نمونه موفق و کار آمد انقلاب در سال های معاصر است که با رهبری مقتدرانه و هوشیارانه امام خمینی رحمه الله علیه محقق شد. روابط متقابل رهبری و مردم در این انقلاب به بهترین نحو ظهور داشته است. رهبر مردم ایران از جنس مردم و هم درد آنها و شخصی آگاه به معارف اصیل اسلامی بوده اند.

روش، شعار، اهداف انقلاب اسلامی ایران بر گرفته از معارف اسلام بود که بحمدالله منجر به پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی گردیده است و علاوه بر آن راهبرد دیگر انقلاب ها هم شده است. هم اکنون انقلاب مردم جهان متاثر از شیوه ها و شعار های انقلاب اسلامی ایران است.  برپایی نظام جمهوری اسلامی و اقتدار آن در عرصه سیاست جهانی و مقابله موفق این نظام با بحران‌ها و توطئه‌های غرب و شرق مایه امید جهان اسلام گشت و هدف امت اسلامی را از داشتن جامعه اسلامی به برپایی حکومت اسلامی تغییر داد. مسلمانان پس‌ازانقلاب اسلامی ایران هویتی تازه یافتند و عزت و شخصیت اسلامی در آنان شکوفا گشت. بدین‌صورت کوشش استعمار برای گوشه‌نشین و حقیر کردن اسلام شکست خورد و گرایش به اسلام تا ایجاد حکومت‌های اسلامی رشد نمود.

به شهادت جنبش‌های اسلامی معاصر نهضت اسلامی ایران در حال نفوذ به جهان اسلام است.گفتمان روشن و متقن این انقلاب همه مسلمانان را وادار می‌کند تا برای تحقق آرمان‌هایشان به پا خیزند و خواسته‌های دینی خود را مطالبه کنند. این نفوذ بدون هیچ‌گونه مداخله در نظام‌های سیاسی آنان بوده و در قلب‌ها و جان‌های امت اسلامی صورت گرفته است. امام خمینی (رحمه الله علیه) می‌فرمایند:«معنای صدور انقلاب ما این است که همه ملت‌ها بیدار شوند و همه دولت‌ها بیدار شوند و خودشان را از گرفتارهایی که دارند نجات دهند . ( خمینی ، 1373 : 13 : 123 ) صدور با سرنیزه، صدور نیست. صدور آن‌وقتی است که اسلام،حقایق اسلام، اخلاق اسلامی، اخلاق انسانی، این‌ها رشد پیدا کند.» ( خمینی ، 1373 : 13 : 263 )

می‌توان عوامل موثر در الگو سازی انقلاب اسلامی ایران برای سایر کشور ها را در چند مورد بر شمرد:

1-2) وجود امام خمینی (رحمه الله علیه) به‌عنوان نظریه‌پرداز و روشنگر این انقلاب. ایشان تنها اندیشمندی هستند که به‌عنوان نظریه‌پرداز وارد عمل شدند و با روشنگری‌های خود مردم ایران را بیدار کردند. ایشان عمل را با اندیشه پیوند زدند که نقش رهبری ایشان از عوامل مهم پیشرفت انقلاب اسلامی ایران بود.

2-2) مشروعیت دینی و سیاسی امام خمینی (رحمه الله علیه) : امام خمینی رحمه الله علیه یک چهره مذهبی بودند که با رهبری ملت خود یک انقلاب را به سرانجام رساندند. حتی مخالفین ایشان مشروعیت و مقبولیت ایشان را تأیید کرده‌اند. ( محمدی ، 1381 : 45 )

3-2)  از قرن پانزدهم شخصیتی را نمی‌بینیم که افکار و عملکردش به‌اندازه امام خمینی (رحمه الله علیه) در جهان تأثیرگذار بوده باشد. راهبردهای ایشان حتی در جهان لیبرالیسم و کمونیسم هم مؤثر بوده است.

3-2) مقبولیت اجتماعی امام خمینی رحمه الله علیه:  امام خمینی (رحمه الله علیه) برخلاف رهبران دیگر جنبش‌ها ارتباطی قوی و صمیمانه با امت خود و مخصوصاً مستضعفان امت داشته‌اند. اخلاق اسلامی رهبر انقلاب اسلامی تأثیر بی‌مثالی بر روی امت اسلامی داشت.

4-2) درک متقابل مردم و رهبری: زندگی ساده و عاری از تجمل امام خمینی (رحمه الله علیه) ایشان را شایسته رهبری بر همه مسلمانان می‌کردند . معیشت و وضع زیست ایشان در هنگام رهبری هیچ تفاوتی بازمان طلبگی ایشان نداشت. این شیوه زندگی تجلی روشن عمل به آرمان‌هایی بود که امام مردم جهان  را به آن دعوت می‌کرد.

5-2)جهانی بودن هدف انقلاب:  هدف انقلاب اسلامی تنها نجات اسلام و امت اسلامی نبود بلکه این نهضت هدفی جهانی داشت و در فکر نجات همه ملت‌ها و تمدن‌ها بود. پیام امام خمینی (رحمه الله علیه) به گورباچف و پاپ گویای این امر است. این ارتباط و دلسوزی انقلاب اسلامی ایران را با همه جهان مرتبط کرد.

6-2) مردود و نا کارآمد دانستن الگوهای غرب: انقلاب اسلامی ایران علاوه بر این‌که اهداف جهانی داشت جهانی بودن الگوهای غربی را نیز رد می‌کرد و برخلاف بسیاری از متفکران مسلمان توانایی الگوهای غربی برای هدایت و نجات انسان را زیر سؤال می‌برد. ( پارسانیا ،1389 ، 376 )

7-2)  تبیین قدرت حقیقی در انقلاب مردم ایران : انقلاب اسلامی ایران معنای قدرت را از مفهوم مادی آن به مفهوم جدیدی تغییر داد. پیش از انقلاب منابع مادی قدرت را معنا می‌کردند ولی پس از انقلاب  با تأثیر امام خمینی (رحمه الله علیه) این معنا به مفاهیمی همچون عقاید، پرورش افکار و اطلاع‌رسانی تغییر یافت.( شعبانی ، 1391 : 404 )

انقلاب اسلامی ایران به شهادت عوامل ذکرشده از بهترین و مهم‌ترین الگوهای جنبش‌های عصر حاضر جهان اسلام است.

محور سوم ) تغییر نگاه و گفتمان سیاسی جوامع اسلامی به‌واسطه انقلاب اسلامی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ادبیات جهان شرق و غرب نسبت به اسلام و امت اسلامی تغییر چشمگیری داشت و امت اسلامی با جایگاهی متفاوت در جهان روبرو شدند. انقلاب اسلامی ایران تحقق همان هشداری است که آرنولد توین بی تاریخ‌دان مشهور انگلیسی به امپریالیسم داده بود. او در کتاب تمدن در بوته آزمایش می‌گوید: خطر پان‌اسلامیسم رفع شده است. اما اگر مستضعفین جهان خواستار یک رهبر مستقل بومی شده و به شورش برخیزند . آوازه این شورش روح نظامی اسلامی را از خواب بیدار خواهد کرد و اگر وضع کنونی جهان منجر به یک جنگ نژادی شود اسلام بار دیگر نقش تاریخی خود را ایفا خواهد کرد. ( توین بی، ترجمه یعقوب آزند، 1362 : 117)

پیروزی نهضت آزادی خواهی مردم ایران موجب تغییر نگاه ها و رفتار های سیاسی در تمام جهان شد. نمونه‌هایی از این تغییرات را می‌توان این‌گونه برشمرد:

1-3) بازتعریف مشروعیت و مقبولیت

قبل از انقلاب اسلامی ایران کشورهای جهان توسط عوامل مادی مثل قدرت نظامی، اقتصادی، جغرافیای، جمعیتی و ... شناخته می‌شدند . این عوامل موجب ایجاد طبقه‌بندی‌هایی چون کشورهای ابرقدرت، قدرت بزرگ و قدرت کوچک‌شده بود. پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر یکی از بهترین ارتش‌های زمان و بر دولتی که تحت حمایت بزرگ‌ترین قدرت‌های جهان بود آن‌هم با کمترین امکانات و تنها با اتکاء بر قدرت مردمی باعث پدید آمدن معیارهای جدید همچون ایمان، جهاد ، شهادت و ... شد.

انقلاب اسلامی بر پایه این ارزش‌های دینی مثل معنویت ، اخلاق و عدالت شکل گرفت و به پیروزی رسید و این عناصر را به‌عنوان چهارچوب جدید در نظام سیاسی مطرح نمود . ( محمدی 1386 : 91 )

2-3) تغییر در شیوه رایج گفتمان سیاسی

امروزه، امروز ابزار سلطه، استعمار و حکومت راندن بر مردم است. این رفتار جزئی از اقدامات نظام سلطه برای تحت تأثیر قرار دادن کشورهای سلطه‌پذیر است. لزوماً قرار نیست تهدیدها عملی شود. تهدیدکننده با فعل تهدید می‌خواهد برای رسیدن به اهداف استعماری خود بر تهدیدشونده سلطه یابد.

ایران بعد از انقلاب اسلامی با شعار نه شرقی، نه غربی مقاومت خود در برابر نظام سلطه که بر پایه تهدید بناشده بود،  را ابراز کرد. سلطه گران ابتدا سعی کردند با از بین بردن ساختارها و حذف افراد مؤثر نظام نو بنیاد جمهوری اسلامی که تازه بناشده بود را دچار مشکل کند. ترورها، طراحی کودتای نوژه، هشت سال جنگ تحمیلی و ... همه از این قسم تلاش‌های ناموفق بوده‌اند. این شکست‌ها نظام غرب را از جنگ سخت منصرف کرد و رویکرد نظام سلطه را  از خود افراد، به تلاش برای تغییر نگاه و درنتیجه رفتار افراد درون نظام معطوف کرد. تهاجم فرهنگی، تحریم و تولید خرده‌فرهنگ‌های هنجاری- اجتماعی از این دسته اقدامات است که عدم اختلال در سیستم اقتصادی، پیروزی‌های بزرگ علمی، انتخابات پرشور سراسری در جمهوری اسلامی و ... این راه را نیز با بن‌بست مواجه کرد. ( خجسته ، 1391 : 732-747)

مقام معظم رهبری دراین‌باره می‌فرمایند: در طول این چند سال هر کاری که این‌ها کردند خدای متعال آن را باطل کرده است. اما به‌هرحال دشمن مانع‌تراشی و ایجاد مشکل می‌کند . درجاهایی هم رسوا می‌شود. اما دست بر‌نمی‌دارد. اینجا است که مسئله اتحاد و وحدت اسلامی و تفاهم اسلامی معنا پیدا می‌کند. ببینید این مسئله چقدر مهم است ، چقدر برای فردای دنیای اسلام حائز اهمیت است! ( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مهمانان کنفرانس وحدت اسلامی، 1376)

3-3) انقلاب اسلامی در مقام نفی رویکرد غرب

انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی با احیاگری و بازگشت به هویت اسلامی در مقابل تهاجمات غرب ایستادگی کرد و با توطئه استعمار گران مقابله نمود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران توهم شکست‌ناپذیر بودن غرب از بین رفت و در طی حیات جمهوری اسلامی چهره واقعی غرب آشکار شد.

استعمار گران همواره در طول تاریخ تلاش کرده‌اند با دست‌اندازی بر سرزمین دیگران منافع خود را تأمین نمایند و بر قدرت نامشروع خود اضافه کنند. استعمار کهنه، نو و فرانو حاصل همین تلاش‌ها بوده‌اند. استعمار کهنه از طریق اشغال نظامی، استعمار نو از طریق حکومت دست نشانده‌ها بر سرزمین‌های مستعمره و استعمار نو از طریق حمله به هویت ، فرهنگ، ایمان و ارزش‌های یک ملت صورت میگیرد.

نابودی هویت در نظر نظام سلطه همواره یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تسلط به کشورهای مستعمره بوده است. ازنظر آنان نابودی هویت اسلامی یعنی از بین رفتن تمام رفتارهای پرخطری که می‌توانند تهدیدی برای اهدافشان باشد. هنگامی‌که هویت و باورها انسان‌ها تغییر کند ، حکومت‌ها هم‌تغییر می‌کنند. هویت اصیل اسلامی در تضاد با هویت غربی است. چراکه اسلام برخلاف غرب که همه‌چیز را در سایه مادیات می‌بیند حکم به انسانیت و توجه بیشتر به معنویت می‌دهد . ( درزی کلایی ، 1391 :617-640)

4-3) رهبری معنوی حضرت امام الگوی حرکت اسلامی

در عصر پیروزی انقلاب اسلامی ظهور رهبرانی باشخصیت امام خمینی (رحمه الله علیه) که متعلق به باورها و اخلاق اسلامی بودند و بیش از هر چیز و قبل از پیروزی به ادای تکلیف الهی توجه داشتند درصحنه سیاست امری بدیع و استثنایی بود به‌ویژه که این رهبران توانستند در انجام مأموریت‌های الهی خود پیروز شوند.( محمدی ، 1386 : 516)

رهبری امام خمینی رحمه الله علیه در بیداری اسلامی نقش به سزایی داشت. نقش امام خمینی (رحمه الله علیه) در نظریه‌پردازی و احیاء تفکر و ارزش‌های اسلامی غیرقابل‌انکار است و به اعتقاد و اعتراف بسیاری از اسلام شناسان و جامعه شناسان غربی ، ایشان آنچه را بسیاری صرفاً به‌عنوان یک آرمان بازگو می‌کردند در صجنه عمل پیاده کردند. ( محمدی ، 1385 : 25)  امام خمینی (رحمه الله علیه) آغازگر راه بیداری اسلامی بودند و اندیشه مقام معظم رهبری با رویکردهای تازه به این راه پویایی می‌بخشد.

امام خمینی (رحمه الله علیه) در ارائه اسلام اصیل با رویکرد نوین و بازتعریف مجدد آن بسیار موفق عمل کرد و توانست قدرت اسلام را به صحنه‌های جهانی بازگرداند. نظام سلطه در برابر این اندیشه‌ها دچار تزلزل شدیدی گشت که نمودها و آثارش تاکنون باقی است. اندیشه‌های امام خمینی (رحمه الله علیه) تبدیل به الگویی برای خیزش علیه نظام سلطه جهانی که امروزه مشاهده می‌شود شده است. ( دانشیار، 1390: 1-10  )

نقش رهبری در بروز و ظهور انقلاب های سراسر جهان نقش کلیدی و موثر است. هر چه رهبری قدرتمند تر و سازماندهی شده وارد عمل شود آثار و دستاور های بالاتری نصیب ملت انقلابی خواهد کرد.

محور چهارم) نمونه‌هایی از تبلور ارزش‌های اسلامی انقلاب ایران در نهضت‌های بیداری اسلامی

انقلاب اسلامی ایران به دلیل جذابیت در شعارها، اهداف، روش‌ها، محتوا و نتایج حرکت‌ها و سابقه مشترک دینی و تاریخی و شرایط محیطی منطقه­ای و بین‌المللی، پدیده­ای اثرگذار در جهان اسلام بوده است امروزه نه‌تنها بر علاقه‌مندان و شیفتگان انقلاب اسلامی بلکه حتی بر دشمنان و مخالفین این انقلاب تردید باقی نمانده که انقلاب اسلامی در ایران نقطه عطف مهمی در جهان اسلام و حتی در جهان بشریت بوده است.( طاهری ، 1388 : 101 )

دراین‌بین می‌توان به مواردی که ارزش‌های اصیل انقلاب ایران در نهضت‌های بیداری اسلامی تجلی‌یافته است اشاره نمود:

1-4) مردمی بودن

جنبش‌های بیداری اسلامی دریافته اند که اسلام توانایی بسیج توده‌های مردم را دارد بر این اساس آن‌ها از اتکا به قشر روشنفکر به‌سوی اتکا به مردم گرایش یافتند و درنتیجه پایگاه مردمی خود را گسترش دادند این جنبش‌ها پس از انقلاب اسلامی ایران مبارزات خود را به‌صورت مردمی پی می‌گیرند.

دکتر حسین الترابی رهبر جبهه اسلامی سودان انقلاب اسلامی را مروج اندیشه‌کار مردمی و استفاده از توده‌های کار مردم می‌داند به عقیده او این تجربه از هدایای انقلاب اسلامی به جهان اسلام است. ( کرهرودی ، 1380: 305)

2-4)گرایش به شهادت

 پس از انقلاب اسلامی، شهادت مفهوم واقعی خودش را در میان ملل مسلمان باز یافت جنبش‌های اسلامی پس از انقلاب اسلامی ایران، جهاد، شهادت و ایثار جان را به‌عنوان اصول اساسی پذیرفته‌اند.این اصول که سمبل حرکت‌های انقلابی شیعیان و شعار انقلاب اسلامی بود اکنون به‌عنوان اصل اساسی مبارزات این جنبش‌ها پذیرفته و به‌صورت تکلیف و فریضه­ی اسلامی درآمده است. سخنگوی جهاد اسلامی فلسطین در دیدار با امام خمینی (رحمه الله علیه)در خطاب به ایشان گفت: با ظهور انقلاب شما، ملت مسلمان و بزرگ ما فهمید که راهش راه جهاد و مبارزه است. (جعفریان ، 1378: 238 )

3-4)احترام به ارزش‌هایی چون حجاب

با پیروزی انقلاب اسلامی گرایش به حجاب اسلامی در اقصی نقاط جهان افزایش یافت. در کشورهای لبنان و الجزایر چادر، سمبل حجاب ایرانی، مورداستفاده قرار گرفت.زنان فلسطینی گرایش بیشتری به حجاب پیدا کردند و... .حجاب حتی تا دل اروپا هم نفوذ کرد تا جایی که مخالفت دولت فرانسه و گرایش به حجاب در مدارس فرانسه منجر به جنگ روسری و منع حجاب در مدارس و اماکن دولتی فرانسه انجامید. ( فضل الله ، 1382 : 12)

4-4) شعارنویسی

بعد از انقلاب اسلامی شعارنویسی به شیوه­ی ایرانیان موردتوجه جنبش‌های مسلمان قرار گرفت.به‌عنوان‌مثال مردم مصر در مخالفت با رژیم مبارک، شعارهای لااله الا الله،محمد رسول الله، و آیات قران را بر شیشه اتومبیل می‌نویسند در نجف نیز شعارهای بله به اسلام ونه به عفلق بر روی دیوارها نوشته می‌شود. ( جمشیدی ، 1374 : 2 )

5-4)تظاهرات به سبک ایران

یکی دیگر از آثار فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر حرکت‌های اسلامی تظاهرات به سبک ایران است. مثلاً مردم شهرهای عراق در تأیید انقلاب اسلامی ایران در روز 23بهمن 1357تظاهراتی شبیه به تظاهرات مردم ایران بر پا نمودند. شیعیان عربستان سعودی اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در شهرهای قطیف، صفرا، اباقیق، خنجی و شیهات دست به تظاهرات زدند. ( شعبانی، 1391: 416)

نتیجه‌گیری

انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان اولین جنبش اسلامی دوران معاصر با رهبری امام خمینی (رحمه الله علیه)  موجب پیدایش نظامی سیاسی منطبق برجهان بینی و ایدئولوژی اسلامی شد. پایه‌های اساسی این انقلاب آگاهی و ایمان مردم به رهبری پیشگامان، متقیان و نخبگان بود. پیروزی چنین انقلابی به جهانیان پیام شکست غرب، بازگشت به اسلام و اتکا به مفاهیم آن را مخابره نمود. وجود رهبری قوی مانند امام خمینی (رحمه الله علیه) به‌عنوان نظریه‌پرداز و رهبری با مقبولیت و تأثیر جهانی کم‌نظیری که داشتند از مؤلفه‌های اساسی این انقلاب بود. هم‌چنین هدف جهانی انقلاب که آن را محدود به مرزهای زمینی نمی‌کرد موجب تأثیرگذاری چشم‌گیرش در جنبش‌های اصلاح‌طلبانه در کشورهای اسلامی شد. این انقلاب با رد اهداف مادی غرب و ارائه اهداف متعالی معنوی و انتقاد به الگوهای غربی هدف این جنبش‌ها را از تشکیل جامعه اسلامی به سمت درخواست حکومت اسلامی در سرتاسر جهان سوق داد.

رهبری انقلاب اسلامی ایران امام خمینی (رحمه الله علیه)  و جانشین خلف ایشان مقام معظم رهبری با اندیشه‌های بلند ، بصیرت مثال‌زدنی وزندگی مطابق آموزه‌های اسلام و عاری از تجمل خود با عموم امت اسلامی رابطه قوی برقرار کردند و به‌زودی به راهنمایی برای جنبش‌های اسلامی در اقصی نقاط جهان تبدیل شدند. این انقلاب و به تأسی از آن جنبش‌های بیداری اسلامی مشروعیت و مقبولیت را با مفاهیم اسلامی مجدداً برای جامعه جهانی تعریف کردند و با ایستادگی در مقابل امپریالیسم جهانی موجب عقب‌نشینی آن از ادبیات تهدیدآمیز و زورگویانه شان شد. ویژگی‌های برتر انقلاب اسلامی ایران ، عدم وابستگی به هیچ‌یک از قدرت‌های جهانی ، اتکا به معارف اصیل اسلامی ، رهبری قدرتمند ، تشکیل نظام قدرتمند و موفق جمهوری اسلامی و مشارکت فعال در عرصه جهانی به‌زودی موجب الگوبرداری جنبش‌های اسلامی شد که می‌توان رو آوردن به آحاد مردم به‌جای افراد فرهیخته و شاخص ، حرکت‌های جهادی و شهادت‌طلبانه ، شعارنویسی‌ها و تظاهراتی که به سبک ایرانی اسلامی در این انقلاب برگزار می‌شد را از این نمونه‌ها برشمرد

پیشرفت روزافزون این جنبش‌های اسلامی و موفقیت آن‌ها در عراق، لبنان و دیگر کشورهای اسلامی با اقتدا به انقلاب اسلامی ایران را می‌توان نقطه امیدی در تشکیل جامعه اسلامی نوین دانست .