حوزه علمیه نجف یکی از مدارس و مراکز مهم علمی دینی و مذهبی شیعه است که در سال ۴۴۸ ش توسط شیخ طوسی بنا نهاده شد و از تاریخ پیدایش این حوزه تا کنون فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذرانده است. در این مقاله سعی می‌شود به لحاظ تاریخی سیر تحولات این حوزه از تأسیس تا دوران اوج و بالندگی را مرور نماییم. اهمیت این نوشتار از آن روست که نگاه تاریخ به حوزه علمیه نجف به عنوان اولین حوزه علمیه شیعی که علوم اسلامی در آن تدریس و تحصیل می‌شده، می‌تواند الگویی برای پیشرفت سایر حوزه‌های علمیه باشد. این تحقیق به توصیفی است و مطالب آن نیز به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. از مهمترین نتایج این مقاله اینکه، با تلاش های شیخ طوسی حوزه علمیه نجف پاگرفت اما پس از وفات شیخ دچار رکود گردید تا اینکه عالم و فقیه توانمند دیگری بنام محمدابن ادریس حلی دوباره این حوزه جان تازه ای گرفت و با ظهور محقق اردبیلی در نیمه دوم قرن دهم رونق علمی دوباره به حوزه علمیه نجف بازگشت. ولی با ظهور اخباری گری لطمه بزرگی بر شکوه و شکوفایی این حوزه وارد شد. ولی در دوره بعدی که از قرن سیزدهم آغاز میگردد حوزه نجف شکوه و عظمت خود را بازیافت، که میتوان این عصر را عصر کمال و اوج درخشش و زعامت علمی حوزه علمیه نجف دانستدر این حوزه طلاب با ملیت های مختلف که اغلب غیربومی بودند مشغول تعلیم و تحصیل بوده که تعداد این طلاب بستگی به شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زمان داشت.
)